Σε δημόσια διαβούλευση μέχρι τις 12 Ιουλίου έθεσε ο Υπουργός Περιβάλλοντος Γιώργος Σταθάκης το σχέδιο νόμου του ΥΠΕΝ με τίτλο «Έρευνα και εκμετάλλευση λατομικών ορυκτών και άλλες διατάξεις». Όπως αναφέρουν πηγές του ΥΠΕΝ, πρόκειται για ένα νομοθέτημα, το οποίο ολοκληρώνεται ύστερα από «επίπονη, συστηματική και συντονισμένη προσπάθεια του ΥΠΕΝ», καθώς εκκρεμούσε για παραπάνω από μία δεκαετία, λόγω του σύνθετου χαρακτήρα του. Και ομολογουμένως, από την πρώτη ανάγνωση του νομοσχεδίου διαφαίνεται ότι ενσωματώνονται σε ένα νέο συνεκτικό κείμενο πολύπλοκες και αποσπασματικές διατάξεις που είχαν νομοθετηθεί σε μια πλειάδα (περισσότερων από 20) νομοθετημάτων από τη μεταπολίτευση και μετά. Το Υπουργείο μάλιστα τονίζει ότι αυτό αποτελούσε ένα πάγιο αίτημα, διαχρονικά, όλων των κοινωνικών εταίρων που σχετίζονται με τον εξορυκτικό κλάδο. Ωστόσο το Υπουργείο δεν αναφέρει τίποτε για εκσυγχρονισμό και επικαιροποίηση του Κανονισμού Μεταλλευτικών και Λατομικών Εργασιών (ΚΜΛΕ), ο οποίος αναφέρεται στο νομοσχέδιο 30 φορές (τις μετρήσαμε…), το οποίο επίσης αποτελεί αίτημα των σχετικών κοινωνικών εταίρων και έχει φτιαχτεί με παραδοχές ενός θεσμικού πλαισίου που αλλάζει, έχει ήδη παλιώσει και είναι απολύτως απαραίτητος για την εφαρμογή του νέου νόμου…

Το σχέδιο νόμου αποσκοπεί στον εκσυγχρονισμό του  θεσμικού πλαισίου έρευνας και εκμετάλλευσης των λατομείων και της εξορυκτικής δραστηριότητας γενικότερα, με στόχο την απρόσκοπτη τροφοδοσία των βιομηχανιών σε ορυκτές πρώτες ύλες και τη δημιουργία ευνοϊκού επιχειρηματικού κλίματος. Σύμφωνα με πηγές του ΥΠΕΝ, πρωταρχική σημασία έχουν τα ζητήματα του δημοσίου συμφέροντος που συνδέονται άμεσα με την προστασία του περιβάλλοντος και την προάσπιση της ασφάλειας και της δημόσιας υγείας.

Βέβαια η διάρκεια διαβούλευσης των δύο εβδομάδων σε σχέση με την δεκαετή προετοιμασία που επικαλείται το ΥΠΕΝ είναι μάλλον περίεργη, καθώς φαίνεται δημοσίως το Υπουργείο να ζητά από πολίτες, επιχειρήσεις και φορείς να διατυπώσουν απόψεις και προτάσεις μέσα σε μόλις δύο εβδομάδες για ένα σύνθετο και σημαντικό ζήτημα (δημόσιο συμφέρον, προστασία του περιβάλλοντος, προάσπιση της ασφάλειας και της δημόσιας υγείας κλπ) για το οποίο πρακτικά το ίδιο χρειάστηκε δέκα ολόκληρα χρόνια. Και μάλιστα στο μέσο του καλοκαιριού και με εκκρεμούσα τη λειτουργία θερινών τμημάτων της Βουλής, όταν στο νομοσχέδιο τροποποιεί εκτελεστικό του Συντάγματος νόμο, όπως η δασική νομοθεσία… Η «βιασύνη» του Υπουργείου είναι περίεργη, αλλά εξηγείται…

Η νέα προσέγγιση του ΥΠΕΝ στην αδειοδότηση των λατομικών εγκαταστάσεων έρχεται να «κουμπώσει» με το νέο νόμο για τη αδειοδότηση των επιχειρήσεων που ψηφίστηκε πέρυσι και ξεκινά σταδιακά τη λειτουργία του ανά τομέα της οικονομίας. Αυτό που, περιέργως, δεν αναφέρεται πουθενά στις ανακοινώσεις του Υπουργείου Περιβάλλοντος και Ενέργειας (ίσως για να μην ενεργοποιήσει αρνητικά αντανακλαστικά των βουλευτών και των δυνάμεων της κυβερνητικής πλειοψηφίας…) είναι ότι αφενός η θεσμοθέτηση του νέου πλαισίου αποτελεί μνημονιακή υποχρέωση της χώρας και αφετέρου ότι, τόσο για την κατεύθυνση όσο και για τη συγγραφή των νέων διατάξεων, συνέβαλλε αποφασιστικά η Παγκόσμια Τράπεζα. Δηλαδή οι υπηρεσίες του Υπουργείου και οι σύμβουλοι της πολιτικής ηγεσίας κλήθηκαν να προσαρμόσουν την υφιστάμενη νομοθεσία όχι μόνο με τις αρχές του νόμου 4442/2016 (με τίτλο «Νέο θεσμικό πλαίσιο για την άσκηση οικονομικής δραστηριότητας») αλλά και να ακολουθήσουν τις κατευθύνσεις και τις προτάσεις της Παγκόσμιας Τράπεζας. Παρότι το ζήτημα δεν ήταν στην άμεση αρμοδιότητα του Γιώργου Σταθάκη, καθώς το είχε χειριστεί αρχικά η Υφυπουργός Βιομηχανίας Θεοδώρα Τζάκρη και ακολούθως ο Αναπληρωτής Υπουργός Αλέξης Χαρίτσης, ο νυν Υπουργός Περιβάλλοντος  είχε άμεση εμπλοκή και εποπτεία του ζητήματος επί θητείας του ως Υπουργός Ανάπτυξης. Άλλωστε περίπου το μισό νομοσχέδιο του ΥΠΕΝ αφορά την ενσωμάτωση του λατομικού κλάδου στον νόμο 4442.

Τι αδειοδότηση προβλέπεται ανά κατηγορία

Η απλούστευση της διαδικασίας αδειοδότησης της διενέργειας των εργασιών έρευνας και εκμετάλλευσης είναι ο βασικός στόχος του νομοσχεδίου – και μνημονιακή υποχρέωση, όπως αναφέραμε – με στόχο ένα απλό, διαφανές, σαφές και με σταθερούς όρους πλαίσιο.

Σε γενικό επίπεδο, με το νόμο 4442 όλες οι οικονομικές δραστηριότητες σε τρεις κατηγορίες σε σχέση με τις προϋποθέσεις έναρξης της λειτουργίας τους:

(α) ελεύθερη άσκηση,
(β) γνωστοποίηση, που στον Ν. 4262 ήταν οι ασαφείς γενικοί όροι λειτουργίας,
(γ) εκ των προτέρων έγκριση

Σύμφωνα με πηγές του Υπουργείου Οικονομίας και Ανάπτυξης, το πνεύμα του νόμου 4442 που ήδη ισχύει και τώρα ενσωματώνονται σε αυτόν και οι λατομικές δραστηριότητες, είναι η μετάβαση από μια βαριά και γραφειοκρατική διαδικασία αδειοδότησης εκ των προτέρων (ex ante) σε μια απλή διαδικασία γνωστοποίησης για την έναρξη μιας οικονομικής δραστηριότητας, χωρίς περιττές διατυπώσεις και επικαλύψεις. Από εκεί και πέρα η Πολιτεία περνά σε ένα σύστημα, ουσιαστικών ελέγχων εκ των υστέρων (ex post), στην πραγματική λειτουργία της επιχείρησης. Με αυτόν τον τρόπο απλοποιείται και επιταχύνεται σημαντικά η έναρξη οικονομικής δραστηριότητας. Με το νέο νόμο, η λειτουργία της επιχείρησης θα μπορεί να αρχίζει άμεσα μετά τη γνωστοποίηση των όρων, όπου αυτό προβλέπεται. Αντί για τυπικούς ελέγχους για το αν είναι πλήρη τα δικαιολογητικά και τις επιτόπιες αυτοψίες πριν την έναρξη της λειτουργίας, θα ελέγχεται πλέον το ουσιώδες, λένε από το Υπουργείο: αν οι επιχειρήσεις, όπως λειτουργούν πραγματικά, συμμορφώνονται ή όχι στους σχετικούς όρους.

Με το νομοσχέδιο που τέθηκε σε διαβούλευση καμία λατομική δραστηριότητα δεν υπάγεται στο καθεστώς ελεύθερης άσκησης, για λόγου7ς δημοσίου συμφέροντος, λένε πηγές του Υπουργείου και είναι κατανοητό.

Προωθείται όμως η απλοποίηση, καθώς με το νέο θεσμικό πλαίσιο για τα λατομεία που προτείνει το Υπουργείο:

α)  Καταργείται η άδεια εκμετάλλευσης. Στις  δημόσιες και δημοτικές εκτάσεις η μίσθωση επέχει θέση άδειας, ενώ η εκμετάλλευση στις ιδιωτικές υπάγεται σε καθεστώς γνωστοποίησης.
β) Καταργείται η άδεια εγκατάστασης και τα απαιτούμενα δικαιολογητικά συνυποβάλλονται με την τεχνική μελέτη, ενώ η άδεια λειτουργίας εγκαταστάσεων γίνεται πλέον με γνωστοποίηση.

Όσον αφορά τις μελέτες για την προστασία του περιβάλλοντος, για λόγους απλοποίησης και περιορισμού της γραφειοκρατίας, υπάγεται στο απλοποιημένο και τυποποιημένο καθεστώς των Πρότυπων Περιβαλλοντικών Δεσμεύσεων (ΠΠΔ) η διενέργεια ερευνητικών εργασιών τόσο σε ιδιωτική όσο και σε δημόσια ή δημοτική έκταση για τη διαπίστωση κοιτασμάτων βιομηχανικών ορυκτών, μαρμάρων και φυσικών λίθων, καθώς και αδρανών υλικών ειδικών χρήσεων, πλην της μαρμαρόσκονης, μαρμαροψηφίδας και των ασβεστολιθικών αντιολισθηρών για τα οποία δεν προβλέπεται έρευνα.

Όσον αφορά την καθεαυτό αδειοδότηση, οι ερευνητικές εργασίες σε ιδιωτικές εκτάσεις υπόκεινται στο ευνοϊκό καθεστώς της γνωστοποίησης, αντί για έκδοση αδείας. Στις περιπτώσεις όμως των ερευνητικών εργασιών σε δημόσια ή δημοτική έκταση υπόκεινται σε καθεστώς έγκρισης.

Όσον αφορά την εκμετάλλευση λατομείου, δηλαδή τη λειτουργία του, που είναι το πιο σημαντικό σημείο, όλες οι εγκαταστάσεις υπόκεινται στο αυστηρό καθεστώς της σύνταξης μελέτης περιβαλλοντικών επιπτώσεων και της έκδοσης Απόφασης Έγκρισης Περιβαλλοντικών Όρων. Ωστόσο, μετά από αυτό το στάδιο, και αφού συνταχθούν και οι απαραίτητες τεχνικές μελέτες, σχεδιαγράμματα και εγκρίσεις άλλων υπηρεσιών, υπόκεινται σε καθεστώς γνωστοποίησης:

  • Η εκμετάλλευση λατομείου βιομηχανικών ορυκτών, μαρμάρων και φυσικών λίθων σε ιδιωτική έκταση
  • Η εκμετάλλευση λατομείου αδρανών υλικών σε ιδιωτική έκταση

Αντιθέτως, σε καθεστώς έγκρισης, η οποία θα είναι στην πράξη η σύμβαση μίσθωσης με τους όρους που αυτή θα έχει, υπόκεινται:

  • Η εκμετάλλευση λατομείου βιομηχανικών ορυκτών, μαρμάρων και φυσικών λίθων σε δημόσια ή δημοτική έκταση
  • Η εκμετάλλευση λατομείου αδρανών υλικών σε δημόσια ή δημοτική έκταση

 

Σε κάθε περίπτωση ο νόμος διευκρινίζει ότι η λειτουργία εγκαταστάσεων του ηλεκτρομηχανολογικού εξοπλισμού εντός λατομείου υπόκειται μόνο σε καθεστώς γνωστοποίησης (με κάποια έγγραφα), αφού θεωρητικά έχουν μεσολαβήσει όλα τα προηγούμενα και έχει αδειοδοτηθεί.

Οι ανωτέρω διατάξεις είναι πολύ σημαντικές, καθώς ο λατομικός τομέας έχει υπάρξει πολλές φορές πεδίο έντονων αντιπαραθέσεων μεταξύ τοπικών συμφερόντων αλλά και μεταξύ εταιρειών και τοπικών κοινωνιών, οδηγώντας τις διοικητικές διαδικασίες αδειοδότησης και ελέγχου πολλές φορές σε αδιέξοδα ή σε πολύχρονες δικαστικές διαμάχες.

Οι καινοτομίες που εισάγονται

Το Υπουργείο υποστηρίζει ότι με τις νέες διατάξεις εισάγονται στο θεσμικό πλαίσιο της χώρας μας σημαντικές καινοτομίες, όπως:

  • Η διατύπωση σε ενιαίο κείμενο των διατάξεων που αφορούν όλες τις κατηγορίες λατομικών ορυκτών, με παράλληλη κατάργηση των αποσπασματικών διατάξεων και παρεκκλίσεων που είχαν εισαχθεί στο παρελθόν, δημιουργώντας σύγχυση και ευνοώντας την παραβατικότητα. Με τον τρόπο αυτό περιορίζεται η γραφειοκρατία και βελτιώνεται η αποδοτικότητα των πόρων της διοίκησης.
  • Ο εξορθολογισμός και η ενιαία αντιμετώπιση των διαδικασιών αλλά και του χρόνου για τις μισθώσεις και τη χορήγηση των εγκρίσεων των λατομείων. Πιο συγκεκριμένα: α) το μέγιστο χρονικό διάστημα ισχύος των μισθώσεων του δικαιώματος εκμετάλλευσης για όλα τα λατομικά ορυκτά, ορίζεται πλέον στα εβδομήντα (70) χρόνια, ώστε να επιτυγχάνεται η οικονομική βιωσιμότητα των κοιτασμάτων β) η μίσθωση δημοσίων ή δημοτικών  εκτάσεων  γίνεται μέσω δημοπρασίας. Η απευθείας μίσθωση επιλέγεται μόνον εφόσον έχει προηγηθεί σχετική έρευνα και έγκριση των αποτελεσμάτων από την αδειοδοτούσα αρχή.
  • Η αναμόρφωση της διαδικασίας καθορισμού λατομικών περιοχών εκμετάλλευσης αδρανών υλικών, ώστε να διασφαλίζεται η επάρκεια δομικών υλικών σε εθνικό επίπεδο, η ποιότητα των παραγόμενων υλικών με βάση ευρωπαϊκά πρότυπα και η ένταξη των λατομικών περιοχών στον χωροταξικό σχεδιασμό της χώρας.

Τέλος, σημειώνουμε ότι το Υπουργείο υποστηρίζει ότι η αποκατάσταση του περιβάλλοντος και της πολιτιστικής κληρονομιάς, καθώς και η ασφάλεια και ο εποπτικός έλεγχος, τίθενται σε αυστηρότερο πλαίσιο,  με συγκεκριμένες διατάξεις που διατρέχουν ολόκληρο το σχέδιο νόμου. Όπως, για παράδειγμα, η ενιαία αντιμετώπιση εγγυητικών για το περιβάλλον. Ωστόσο, θα επανέλθουμε στο συγκεκριμένο ζήτημα με ξεχωριστό ρεπορτάζ, καθώς οι διατάξεις του νομοσχεδίου παρουσιάζουν ιδιαίτερο ενδιαφέρον – και ερωτήματα….

Νέο πλαίσιο για τα πρόστιμα

Σύμφωνα με την ανάλυση του ΥΠΕΝ, στο σχέδιο νόμου προβλέπεται ένα πλήρες παραμετροποιημένο σύστημα καθορισμού προστίμων για παραβάσεις του Κανονισμού Μεταλλευτικών και Λατομικών Εργασιών. Με βάση το νέο σύστημα,  λαμβάνεται υπόψη η σοβαρότητα και η επαναληπτικότητα της  παράβασης, καθώς και ο συνολικός αριθμός εργαζομένων στο έργο, σε αντίθεση  με το υφιστάμενο πλαίσιο που αφήνει στην κρίση του Επιθεωρητή τον καθορισμό του ύψους του προστίμου. Επιπρόσθετα, παραμετροποιούνται τα πρόστιμα που αφορούν την παράνομη εκμετάλλευση, δηλαδή, τις εξορυκτικές εργασίες που γίνονται χωρίς τις κατά το νόμο εγκρίσεις. Με το νέο νόμο τα πρόστιμα κλιμακώνονται από 5.000 ευρώ έως 90.000 ευρώ, ανάλογα με τα μέσα που χρησιμοποιήθηκαν από τον παραβάτη (χειρωνακτικά, με χρήση μηχανικών μέσων ή χρήση εκρηκτικών) και τριπλασιάζονται εφόσον η παράβαση τελεστεί για περισσότερες από μία φορές .

του Θοδωρή Καραουλάνη

Αρχική Σελίδα

Αφήστε μια απάντηση

Η ηλ. διεύθυνση σας δεν δημοσιεύεται. Τα υποχρεωτικά πεδία σημειώνονται με *